Цэцэрлэг хотын танилцуулга

Цэцэрлэг хотын суурийг анх ХV зууны сүүлчээр Өвөрхангай аймагт орших эртний Эрдэнэ зуу хийдийг сэргээн засварлахаар ирсэн Францын уран барилгачдын байгуулсан жижиг сүмийн барилгад түшиглэн тавьсан. 1922 онд томоохон хүрээ хийд засаг хошууны хувилгаадын нэрээр нэрлэж байсныг өөрчлөн, уул усны нэрээр нэрлэх болж, орон нутгийн засаг захиргааны анхны зохион байгуулалтаар аймгийн чуулган, даргын захиргааг Цэцэрлэг мандлын аймгийн яам болгож, Заяын шавийн Эрдэнэбулган уулын хошуу гэж нэрлэн, Цэцэрлэг мандлын аймгийн төв болсноор Цэцэрлэг хот хөгжлийнхээ шинэ үетэй залгасан юм.

1992 оноос Монгол улсын Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн дагуу Эрдэнэбулган сум гэж нэрлэгдэх болжээ.
2005 оны байдлаар Цэцэрлэг хот 18.0 мянга гаруй хүн амтай байгаа нь Монгол улсын хүн амын 0.7 хувийг эзэлдэг Монгол улсын төв хэсэгт оршиж байгаа хотуудын нэг болоод байна. Цэцэрлэг хот нь Улаанбаатар хотоос 490 км зайд оршдог. Үүний Улаанбаатар хотоос Хархорин хүртэл 360 км зам нь хатуу хучилттай, үлдсэн 130 км зам нь шороон зам юм. Агаарын тээвэргүй, хот хооронд ба хот доторхи нийтийн тээвэрт хувийн хэвшлийнхэн голлон микроавтобус, таксигаар үйлчилж байна. Хот нь 19.7 км хатуу хучилттай болон сайжруулсан шороон замтай.
Хотын хүн амын насны бүтцэд зонхилох хэсгийг хөдөлмөрийн насны хүн, дараа нь хүүхэд эзэлж байна. Хөдөлмөрийн насны хүн ам, хөдөлмөр эрхлэлтийн үзүүлэлт сүүлийн жилүүдэд өсч, ажиллагсадын тоо 2005 оны байдлаар 4754 болж, өмнөх оноос 0.7 хувиар өссөн байна.
Ерөнхий боловсролын сургуульд 6234 хүүхэд суралцаж, сургуулийн өмнөх насны хүүхдийн 47.0 хувь нь цэцэрлэгт хамрагдаж, сургууль завсардсан хүүхэд 24.0 хувиар буурсан. “ Гурван тамир “ дээд сургууль, Багшийн коллеж, Архангай мэдээлэл зүйн дээд сургуул“, “Булган“ дээд сургууль, Мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төвд нийт 1573 оюутан суралцаж байна.
Цэцэрлэг хотын нийт хүн амын 8,0% нь усан хангамж ариутгах татуургын төвлөрсөн хангамжтай орон сууцанд оршин суудаг. Усан хангамж, ариутгах татуургын төвлөрсөн системтэй, эх булаг нь хотын төвөөс баруун урагш 4 км “ Таруугийн голын “ эрэгт байрлах ба 1000м3 ус шахах хүчин чадалтай 2 усан сантай. Ихэнх үйлдвэр албан газрууд нь ариутгах татуургын төвлөрсөн шугам сүлжээнд холбогдсон ба энэ шугамаар хэрэглэгчдийн бохир усыг татан насосны стөнцаар дамжуулан 2ш шүүх талбайд шахаж байна. Дулаан хангамжийн бие даасан систем, 8 жижиг зуухтай. Эдгээр нь хотын доторхи төсвийн байгууллага, ААНэгж, орон сууцыг халаалтын болон хэрэглээний халуун усаар хангадаг.
Хотын байгалийн үзэсгэлэнт газрууд нь аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх гол хүчин зүйл болдог ба орон нутгийг судлах музей нь 10 мянга гаруй үзмэртэй байдаг нь жилд дунджаар 12 мянга гаруй гадаад, дотоодын жуулчидад үйлчилдэг байна. Иймээс Булган уулыг түшиглэн төв халхын түүх, соёл, зан үйлийн цогцолбор байгуулахаар эхний ээлжинд Бурхан багшийн сэрэг дүрийг босгон, цогцолборын зураг төсөв хийгдэж байна.

http://mauc.org.mn/index.php?Itemid=90&id=58&option=com_content&task=view

Куль-Тэгиний чулуун толгой

Архангай аймаг, Хашаат сум, Хөшөө Цайдам

http://tusgaar.com/index.php?title=%D0%A5%D0%BE%D0%B6%D1%83%D1%83_%D2%AF%D0%B5%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%A2%D2%AF%D1%80%D1%8D%D0%B3%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D1%85%D0%B0%D0%B0%D0%BD%D1%82_%D1%83%D0%BB%D1%81

Монголын есөн гайхамшгийг шалгаруулаарай

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн санаачлагаар Монголын ард түмний түүх, соёл, урлагийн үнэт зүйлс болон байгалийн өвөрмөц тогтоц бүхий үзэсгэлэнт газар нутгийг олон түмэнд танилцуулах, хамгаалах, өсвөр үеийнхний мэдлэгийг дээшлүүлэх, тэдэнд эх орноороо бахархах, хайрлах үзлийг бий болгож төлөвшүүлэх, улмаар Монгол орны гадаад сурталчилгааг сайжруулах, жуулчны урсгалыг нэмэгдүүлэх зорилгоор Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газар, Байгаль Орчин Аялал Жуулчлалын Яам, Монголын Аялал Жуулчлалын Холбоо хамтран Монголын есөн гайхамшгийг ард түмний саналаар тодруулж эхэллээ.

Байгалийн үзэсгэлэнт газрууд-

6. Тэрхийн Цагаан нуур, Хорго
Архангай аймгийн Тариат сум. Гарал үүслийн хувьд девоны үеийн боржин чулуу, дөрөвдөгч галавын галт уулын чулуулгаас тогтоно. Унтарсан галт уулын гүнзгий өрх, хүрмэн хад, цохио ангал агуй асга хоргодох газар ирхтэй тул Хорго гэж нэрлэсэн. Амсар нь 300-400м, гүн нь 70-80 м, гадна талын налуу нь 35-40 хэм, тогооны дотор налуу нь 45-50 хэм.

Тэрхийн Цагаан нуур д.т.дээш 2060 метр өндөрт байдаг. Нуурт 10 гол цутгадаг, цэвэр устай, урт 16 км, өргөн 5-6 км, гүн 6-20 м. Ганц Суман гол тэндээс эх аван урсдаг. Дундаа жижиг аралтай.

Хүний гараар бүтсэн түүх соёлын дурсгалт газрууд-

8. Хөшөө цайдам, Хар балгас, Культегений хөшөөТүрэгийн эзэнт гүрний дурсгал Хөшөө цайдам дахь Түрэгийн дурсгалууд - Энэ нь Зүүн Түрэг улсын төрийн нэрт зүтгэлтэн Билг‎ээ хаан (683-734) болон Культегин (Түр‎эгийн цэргийн жанжин, Билгээ хааны дүү, 684-731) нарын дурсгалд зориулан босгосон хоёр цогцолбороос бүрд‎энэ. Эдгээр дурсгалууд Төв Азид манай эриний VI-VIII зуунд ноёрхож байсан Түр‎эгийн эзэнт гүрний хамгийн чухалд тооцогддог дурсгал. Энэ дурсгал дээр бичигдсэн Түрэгийн руни бич‎ээс Төв азийн түүх, соёлын судалгаанд хосгүй үнэтэй мэдээллийг хадгалж байдаг. Архангай аймаг Хашаат сум .
Хар балгас хотын туурь – Архангайн Хотонт сумын нутагт байдаг. Эн‎‎э хотыг МЭ 761 онд Уйгарын хаан Тейлогийн ордныг барьж ‎эхэлсэнээр үүсг‎эжээ. Хар балгас нь Уйгурын ‎эзэнт гүрний засаг захиргааны төв, худалдаа эдийн засгийн тив хоорондын гүүр болж байжээ. Байгалийн маш үзэсгэлэнтэй газар байрладаг. Олонхи нүүд‎элчид хотоо тойруулан хэрэм барьж байгаагүй атал Хар балгаст ийм х‎эрэм барьж байжээ. 840 онд Х‎эргэсүүд довтолсноор ‎‎эвдэн сүйтгэгдсэн. Хот нь 5 х10 км газар нутгийг ‎эзэлж, хааны ордон нь 412 х 491 м хэмжээтэй байсан байна. Анх 1889 онд Оросын шинжээч Н.М.Ядринцев нутгийн хүмүүсийн тусламжтайгаар олсон. 1975 онд МЗТСХЭ-ийн бичээс судлалын хэсгийнхэн руни бичээстэй болохыг тогтоосон. Нүүрэн талдаа 103 үсэг зурлага, 22 цэгийг 20-50см урт богино харилцан адилгүй 12 мөр болгон цохисон байна.
Культегений хөшөөний өндөр 3.33м, өргөн 1.32м, 0.46м зузаан ба Түрэгийн хаан Билгэ дүү Культегиний гэгээн дурсгалд зориулан босгуулж, үгийг Культегиний ач Йолуг тегин 20 хоног сийлжээ.

http://news.gogo.mn/r/49888

Хашаатын малчид чууллаа

Архангай аймгийн Хашаат сумын малчдын анхдугаар зөвлөгөөн 2009 оны гуравдугаар сарын 6-нд боллоо.
Зөвлөгөөний зорилго нь сумынхаа нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийг хурдасгах, малчид, иргэдийн аж амьдралыг дээшлүүлэн эдийн засагт гарч байгаа хямралыг даван, хямралд өртөгдөхгүй, хямралаас хохирол багатай гарах талаар урьдчилан сэргийлэх арга замыг тодорхойлж, алсын хараатай ажиллах талаар санал бодлоо солилцоход оршиж байв.
Архангай аймгийн Хашаат сум нь 892 өрхтэй, 3305 хүн амтай, 231 мянган толгой малтай Архангай аймгийн хамгийн том таван сумын нэг нь юм.
Тус суманд мянгат малчин 23 байгаа бөгөөд тэдний нэг Цайдам багийн малчин О.Очирболд 2400 хонь тоолуулж сумынхаа анхны хоёр мянгат малчин болжээ.
Малчдын анхдугаар зөвлөгөөнд оролцогчид малыг эрүүлжүүлэх, чанаржуулах, малын гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүний борлуулалтыг нэмэгдүүлж, үнийг өсгөх, бэлчээр ашиглалт, усан хангамжийн чанарыг сайжруулах, хөдөлмөрөөрөө хоршиж ажиллан сум орон нутгаа хөгжүүлж, хямралыг хохирол багатай даван туулах талаар төрөөс баримталж байгаа бодлогыг дэмжин ажиллах талаар өргөн хүрээтэй ярилцаж нийт сумынхаа иргэдэд хандан уриалга гаргалаа.
Малчдын зөвлөгөөнд УИХ-ын гишүүн, Эрүүл мэндийн сайд С.Ламбаа, Архангай аймгийн Засаг дарга Т.Цэдэндамба нар оролцож дэлгэрэнүй үг хэлж, малчдын сонирхсон асуултад хариулт өгөв.

http://www.inet.mn/info/newpage.php?vfile=12&vmet_id=51&vmet_main=41

Миний өссөн нутаг

Манай сумын ХАШААТ гэдэг.Байгалийн үзэсгэлэнт болон дурсгалт газрууд, найрсаг тусархаг хүн зон, алдартан зэрэг олон зүйлсээрээ алдартай.Улаанбаатар хотоос 320 км-т байдагОрхон гол, Түргийн хөшөө, мөн элсэн тасархай, Эрдэнэзуу хийд зэргийг үзэх, аялаж амрах боломжтой.МАХН-ын анхны үүр баригдаж байсан.Айраг цагаан идээ илбэгтэй.Цайдам, Цагаанхад, Номгон,Жаргалант, Баян гэсэн таван багтай. 3000 гауй хүн амтай, 5-н хошуу мал нь тал дүүрэн бэлчсэн жаргалын орон юм.Та бүхнийг урьж байна!
http://khashaat.blogmn.net

Айраг, сүү, тараг, ааруул, аарц, өрөм, шар тос зардаг.

Айраг, сүү, тараг, ааруул, аарц, өрөм, шар тос зардаг.
утас: 91146469
email: muugii_khorvoo@yahoo.com
http://airag.mn/urum.html

Хашаат сум

Хашаат сум

Хашаат сум нь Архангай аймгийн сум юм. Хуучнаар Түшээт хан аймгийн Түшээ гүний хошуунд харьяалагддаг байжээ. Сумын төв нь Баян хэмээн нэрлэгддэг. Архангай аймгийн Хотонт, Өгийнуур, Өвөрхангай аймгийн Бүрд, Хархорин, Булган аймгийн Гурванбулаг сумдтай залгаа оршдог говь, тал хээр хосолсон шүдлэн говь. Цагаан хад, Номгон, Цайдам, Жаргалант гэсэн дөрвөн багтай. Тарнын элс, (элсэн тасархай гэж ярьдаг) Хөгнө хан уул, Бэрх уул гээд байгалийн үзэсгэлэнт газар, Куль Тегений хөшөө, Хар балгас гээд эртний түүх дурсгалын олдвор элбэгтэй газар. Энэхүү суманд агь, таана, мангир гэх мэт олон төрлийн шимт ургамлууд ургадаг. Нарийн өвс ихтэй тул бог малд их тохиромжтой нутаг. Скайтел болон Мобикомын утасгүй холболт хүрсэн газар. Дэд бүтэцийн хувьд таатай, монголын төв цэгээс холгүй оршдог ба Улаанбаатар хоттой хатуу хучилттай аспалтан замаар холбогдсон.

Архангай аймгийн салбар холбоо

Тамирын гэрэл
Хоршооны нэр: “Тамирын гэрэл” хоршоо

Хоршооны дарга: М.Рэнцэн

Товч танилцуулга: Тамирын гэрэл хоршоо мал аж ахуйн үйлдвэрлэл эрхлэж, төмс хүнсний ногоо тариалж байна.

Үйл ажиллагааны чиглэл:
• Төмс хүнсний ногоо тариалдаг

Гишүүдийн тоо: 20

Холбоо барих:
• Утас:

Хаяг байршил:
• Архангай аймаг Их тамир сум
• УБ аас 480 км зайд оршдог


# Сум Хоршоо Дарга Үйл ажиллагааны чиглэл
1. Их тамир
Тамирын гэрэл Д.Лхагважанцан Мал аж ахуй, газар тариалан, ханган борлуулалт, модон эдлэл
2. Ихтамир Дашбанзад Д.Лонжидсүрэн Газар тариалан, ханган борлуулалт
3. Хотонт Хатант Д.Дондог Мал аж ахуй, гурил үйлдвэрлэл, газар тариалан, ханган борлуулалт,
4. Тариат Талын толгой Л.Баярсайхан Модон эдлэл, Мал аж ахуй, ханган борлуулалт
5. Эрдэнэбулган Хойт тамир Г.Ганбаатар Эсгий гутал, ханган борлуулалт
6. Хатант Жижгэнэ С.Моломжамц Мал аж ахуй, ханган борлуулалт
7. Хатант Ханбургалтай Д.Дашренчин Газар тариалан, гурил үйлдвэрлэл, ханган борлуулалт
8. Ихтамир Өлзийт-Өндөр Д.Дагдан Хөрөө рам, мал аж ахуй, ханган борлуулалт
9. Өндөр-Улаан Бичигт хайрхан Д.Өлзийбадрах Ханган борлуулалт, мал аж ахуй, цагаан идээ борлуулалт
10. Эрдэнэмандал Ар идэр баян Г.Нямосор Ханган борлуулалт, мал аж ахуй
11. Эрдэнэбулган Архужирт П.Жамдан Мал эмнэлэг
12. Эрдэнэбулган Од кр С.Янжинлхам Мал аж ахуй, ханган борлуулалт
13. Төвшрүүлэх Ар сондор Б.Нэргүй Хадгаламж зээл
14. Цэнхэр Суврага хайрхан андууд Ч.Сатданжамц Мал аж ахуйн бүтээгдэхүүн борлуулагч
15. Эрдэнэмандал Төгс ханд Ё.Давааням Мал эмнэлэг

http://www.namac.mn/index.php?pid=169

Архангайн сайн малчдын шагналыг гардуулав

Барилга, хот байгуулалтын сайд Ц.Цолмон энэ сарын 3-6-нд Архангай аймагт ажиллалаа. Тэрбээр тус аймгийн Булган, Тариат сумаас төрөн гарсан Монгол улсын сайн малчдын шагналыг гардуулсан байна.

Архангай аймгийн Булган сумын харьяат малчин Д.Жамбалжамц 1990 оноос бие даан мал маллаж 18 жилийн дараа 4000 толгой мал тоолуулсан амжилтаар улсын сайн малчны болзол хангажээ. Залуу хүний хувьд түүнийг цаашид ч өсч дэвжих боломжтой гэж Ц.Цолмон сайд хэлээд, эрдэм чадлаа туслах малчиддаа тэр дундаа нутгийнхаа залууст сургахыг захисан юм.

Нэгэн цагт Ж.Намхайнямбуу баатар "Малын хотонд баатрын алтан соёмбо байдаг юм байна" гэж байсанчлан Архангай нутгийн иргэд малынхаа ашиг шимийг хүртэхийн төлөө хөлс хүчээ гарган зүтгэж байгаа нь олон зүйлээс харагдаж байв. Тариат сумын малчин Ч.Сумъяабаатарынх л гэхэд 2009 толгой мал тоолуулснаар Монгол Улсын сайн малчин болжээ. Энэ нь Тариат суманд 18 жилийн дараа ирж буй хүндтэй шагнал болж байгааг тус сумын Засаг дарга Д.Бямбадагва онцоллоо. Тариат сум нь байгалийн үзэсгэлэн цогцолсон газрын хувьд сүүлийн жилүүдэд аялал жуулчлал хөгжиж эхэлжээ. Түүнчлэн хүн ам, малынхаа тоогоор эхний гуравт багтдаг томоохон сумдын нэг. Улсын сайн малчин Ч.Сумъяабаатар долоон туслах малчинтай. Тэдэнд өөрийн хөрөнгөөс тасалж өгчээ. Сумын сайн малчин, аймгийн аварга малчин болж байсан Ч.Сумъяабаатарын зургаан хүүхдийн хоёр нь аавынхаа эрдмийг өвөрлөхөөр үлдэж бусад нь сургууль номын мөр хөөсөн байна. Хүү С.Эрдэнэбилэг нь 1000-аад малтай бөгөөд туслах малчны хамт аавынхаа нөмөр нөөлөг, мал таних эрдэм ухаанаас нь суралцан аж төрж байна. Барилга, хот байгуулалтын сайд Ц.Цолмон "Манай нутагт гандуу, өвс ургамлын гарц муу байгаа гэлтгүй малынхаа ашиг шимийг хүртэн улсын сайн малчны болзол хангана гэдэг амаргүй даваа" гэлээ, Үүний зэрэгцээ гол горхи, нуур ус багасаж байгаа нь малын тарга тэвээрэг, нутаг орны шимт хөрсөнд муугаар нөлөөлж байгааг малчид сайдад ярив.

Барилга, хот байгуулалтын сайд Ц.Цолмон улсын сайн малчдад шагнал гардуулсны дараа Тариат, Булган, Өндөр улаан сумын хөдөлмөрчидтэй уулзав. Архангайчууд "40 мянган орон сууц" хөтөлбөрийн хүрээнд сумдад барьж буй дөрөв, найман айлын орон сууц, цаашид хөдөөгийн иргэдийг орон сууцаар хэрхэн хангах, малын хөлийн татвар, иргэн бүрийн газар өмчлөх эрхийн талаар гээд олон сэдвээр санал солилцсон.

Ц.Цолмон сайдын Архангай аймагт ажилласан бүрэлдэхүүнд сайдын зөвлөх Ж.Алтансүх, Архангай хөгжил ассоциацийн тэргүүн Г.Сумъяа, Барилга угсралт, гадаад худалдааны чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг "PIMM" компанийн ерөнхий захирал П.Мэндсайхан, сэтгүүлчид багтжээ.

АРХАНГАЙ АЙМГИЙН АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛЫН БYС

АРХАНГАЙ АЙМГИЙН АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛЫН БYС
Цэцэрлэг хот. Тайхарын бvс.
Булган уул,
Заяын хvрээ,
Угсаатны зvйн музей,
Майдар чулуу,
Цэнхэрийн Халуун ус,
Тайхар чулуу,
Суврага Хайрхан,
Хєхнуур,
урд хойд Тамир гол,
Бугатын нурууг хамарсан бvс байна.
Цэцэрлэг хот дахь зочид буудал, нийтийн хоолны газар, кино театр, ХДТ, харилцаа холбоо, тээвэр худалдаа vйлчилгээний цэг салбаруудын vйлчилгээний соёл, vнэ тариф, чанараас аялагч-жуулчлагчдын байх хугацааны vргэлжлэл хамаарах болно.
Энэ бvсэд тэмээ, морь, ердийн хєсєг, сарлаг, vхэр, ан амьтан, загас агнуур морин ба явган аялалууд, vндэсний онцлог бvхий бэлэг дурсгалын зvйлийн худалдаа, рашаан амралтын чиглэлээр аялал жуулчлалыг давуу хєгжvvлэх нь илvv vр ашигтай гэж vзэж байна.

Тэрх, Цагааннуур, Чулуутын голын бvс

Тариат сумын Хорго,
Тэрхийн Цагааннуур,
100 салаа мод,
Чойдогийн боргио,
Ноёнхангай,
Чулуутын гол,
Халуун рашаан,
Єндєр-Улааны Азарга,
Шаргачин,
Булангийн рашаан зэрэг газар нутаг энэ бvсэд хамрагдах юм.
Энэ бvсэд явган ба морин аялалаас гадна сарлаг унуулах, vхэр тэрэг хєлєглєх, ан амьтан, загас агнуур, усан аялал зэрэг тєрлvvд давамгай байх нь зохимжтой.

Хануйн Хvрэм, Мухар Хужиртын бvс

Эрдэнэмандал сумын нутаг дахь
Хар хул хааны балгас,
хєшєє,
Хануйн Хvрэмийн рашаан,
Цэцэрлэг сумын Мухар Хужиртын рашаан,
Жаргалант сумын нутаг дахь
Дулаанхан,
Пэрэнлэйлхvндэв уулс,
Чулуут гол,
Хайрхан сумын Жарантайн нуруу,
хайрхан уул зэрэг vзэсгэлэнт нутаг ус хамрагдана.
Энэ бvсэд морь, тэмээ, сарлаг, усан аялал, ан амьтан, загас агнуур, рашаан амралт-жуулчлалын хослол зэрэг vйлчилгээ /бvтээгдэхvvн/ сонирхол илvv татах болно.

Хєшєє Цайдам, Єгийнуурын бvс

Хашаат суман дахь
эртний Тvрэг улсын хаан,
Культегиний гэрэлт хєшєє,
Єгийнуур,
Орхон гол,
Хотонт суман дахь Хар балгас,
Цагаан сvмийн рашаан зэргийг хамарсан сvлжээ байна.
Хархорин, Эрдэнэзуу, Орхоны Хvрхрээ, Дєвхємийн хийдийн чиглэлээр ирсэн аялагч, жуулчлагчдыг энэхvv сvлжээнд хамруулах, тэдний дур сонирхлыг татах vйлчилгээг нарийн зохион байгуулах шаардлагатай.
Энэ бvсэд загас, шувуу агнуур, рашаан амралт, усан аялалаас гадна тэмээ, морин аялал байхын зэрэгцээ айраг vйлдвэрлэх, хэрэглэх ёс заншилтай холбоотой vйлчилгээний нэр тєрлийг зориуд анхаарч vзэх юм.

АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛ ХЄГЖYYЛЭХ ХЄТЄЛБЄР

Нэг. Аялал жуулчлал хєгжvvлэх шаардлага

Архангай аймагт аялал жуулчлалын салбарыг амжилттай хєгжvvлэх нь нийгэм эдийн засгийн хєгжлийг тvргэтгэх, тєсвийнхєє орлогын эх vvсвэрийг нэмэгдvvлж бие даан хєгжих чухал нєхцєл юм. Энэ салбарыг тодорхой чиглэл бодлогогvйгээр хєгжvvлж, vр дvнд хvрч чадахгvй гэж vзэж байна.
Манай аймаг жилийнхээ тєсвийн нийт зарлагын 30 орчим хувийг єєрийн орлогоороо бvрдvvлж, 70 хувийг улдсын татаасаар санхvvжvvлж байна.
Аялал жуулчлалын салбарыг зєв хєгжvvлэх нь байгалийн унаган тєрхийг хадгалах, экологийн тэнцвэрт байдлыг хангахад сєрєг нєлєє багатай, богино хугацаанд орлого олох /валют/, ажлын шинэ байр буй болгох боломжтой салбар юм.
Архангай аймгийн газар нутгийн байршил, цаг агаар, байгалийн vзэсгэлэн, тvvх соёлын дурсгалт зvйл, ховор vзмэр, цэнгэг ус агаар, ан амьтны нєєц, уламжлалт ёс заншил зэрэг нь гадаад дотоодын аялагчид, жуулчдын дур сонирхлыг илvv татдаг. Єєрєєр хэлбэл бурханаас заяасан ховор нутаг-жуулчдын бааз байгуулах бэлэн хєрс, орлогын эх vvсвэр гэж болно... дэлгэрэнгvй -->>

Цаашдын зорилт, чиглэл
Цаашид аялал жуулчлалыг эрчимтэй хєгжvvлэхэд дараах арга хэмжээг дэс дараатай авч хэрэгжvvлэх шаардлагатай.
Yvнд:Аялал жуулчлалын бааз, зочид буудал, ресторануудын хvчин чадлыг нэмэгдvvлэх, тав тух, vйлчилгээний соёлын тvвшинг стандартад нийцvvлэх
Аялал жуулчлалын мэргэжилтэн менежерvvдийг зориуд урьдчилан бэлтгэж, жуулчны баазуудыг мэргэжлийн хvмvvсээр хангах, аялал жуулчлалын орчин vеийн менежментийг нэвтрvvлэх
Тvvх соёлын дурсгалт газар, хєшєє дурсгал, vзэсгэлэн музей, тvvхийн холбогдолтой бусад обьектыг сэргээн засварлаж єнгє vзэмжийг сайжруулах, тайлбар сэлтийг бvрэн болгох, орчуулагч тайлбарлагч нарын мэдлэг мэргэшлийг дээшлvvлэх
Аялал жуулчлалыг янз бvрийн тєрлєєр хєгжvvлэх тухайлбал уулын спорт, морь, тэмээ, явган аялал, ан амьтан, ховордсон ургамал, загас агнуур, угсаатан судлал зэрэг аялал жуулчлалын шинэ болон уламжлалт тєрлvvдийг хєгжvvлэх, шинэ маршрут байрлалыг сонгох
Аялал жуулчлалын vйлчилгээнд малчин єрх, малчдыг оролцуулах явдлыг єргєтгєж тэдний уламжлалт vйлдвэрлэл ахуйн хэвшил соёлыг таниулах
Аялал жуулчлалын vнэ тарифыг аль болохоор хямд байлгахын зэрэгцээ vйлчилгээг хєнгєн шуурхай соёлтой болгох талаас нь илvv анхаарч гадаад дотоодын зочид жуулчдын сонирхлыг татах тоог жилээс жилд нэмэгдvvлэхэд цаашдын vйл ажиллагааг чиглvvлэх нь зvйтэй юм.

АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛЫН ХЄГЖИЛ ДЭХ ДАВУУ ТАЛУУД:

Архангай аймаг нь манай улсын аялал жуулчлалын Орхон-Хархорин, Завхан-Хєвсгєлийн бvсvvдийн аль алинд нь хамаарах их ирээдvй бvхий бvс нутаг гэж vзэж болно.
Жишээ нь: тус аймаг “Аялал жуулчлалын сvлжээний гол зангилаа” байх бvрэн боломжтой.
Тухайлбал Улаанбаатар, говийн аймгуудын чиглэлээр ирэх жуулчид Хархориноор, Хєвсгєл-Булган аймгийнх Рашаант, Сайхан, Єлзийт сумаар, Завхан болон баруун аймгуудынх Солонготын даваа, Тосонцэнгэл сумаар, Баянхонгорын чиглэлийнх Хєл саяын даваа Эрдэнэцогтын чиглэлээр ирж гарах аялал жуулчлалын зохимжтой маршрут байж болно гэж vзэж байгаа. Yvнээс vндэслэн хангайн бvсийн аймгуудад аялал жуулчлал хєгжvvлэх хєтєлбєр боловсруулан хэрэгжvvлэх шаардлага гарч байгаа юм.
Тус аймгийн Хорго, Тэрхийн Цагааннуур, Булган уул, Тайхар чулуу, Чулуут голын хавцал, Цэнхэрийн халуун рашаан зэрэг vзэсгэлэнт байгаль-экологийн аялал жуулчлалыг тvлхvv хєгжvvлэх боломжтой.Мєн рашаан усыг тvшиглэн эмчилгээний аялал жуулчлалыг хєгжvvлэх талаар хангайн бvсийн аймгуудтай хамтран тусгай хєтєлбєр тєсєл боловсруулан хэрэгжvvлж болох байна.
Тvvнчлэн Хєшєє-Цайдам дахь Тvрэгийн хаадын булш бунхан, хvрэл зэвсгийн vеэс эзэнт их гvрний vетэй холбогдох хvн чулуун хєшєє, хадны сvг зураг, эртний хот балгадын туурь, Зая бандидын хvрээ зэрэг тvvх дурсгалын євvvдэд тvшиглэн аялал жуулчлалыг тvvх соёлын болон байгаль экологийн тєрлvvдээр хослон хєгжvvлэх.
Тус бvс нутагт усны шувууд, загас, ан амьтан элбэг тул янз бvрийн ан хийх, шувуу ажиглах ховордсон ургамал судлах чиглэлээр зочид жуулчдыг татах нєхцєл бололцоо бас бий.
Энэ бvхнээс дvгнэж vзэхэд тус аймагт аялал жуулчлалыг бvхий л тєрєл чиглэлvvдээр хєгжvvлэх бололцоо давуу тал байгаа юм.

АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛЫН ХЄГЖИЛ ДЭХ СУЛ ТАЛУУД

Бороо хур ихтэй жил гол горхи vерлэн шавар намаг гарч халтиргаа гулгаа vvсч замын саатал гарах
Улаанбаатар-Цэцэрлэг хот, мєн Цэцэрлэг хотоос жуулчны бааз хvртэл машинаар зорчдог нь цаг хугацаа их алдаж зорчигч жуулчдын тав тухыг алдагдуулдаг
Тvр жуулчны баазуудад дэд бvтэц сул хєгжсєн, гэрэл цахилгаан, цэвэр бохир усны хангамж хангалтгvй
Аялал жуулчлал эрхэлж буй ихэнх компаниуд аялал жуулчлалын vйл ажиллагааг аж ахуйн vйл ажиллагааны хавсарга байдлаар ажиллаж байгаа зэрэг сул сєрєг талуудыг багасгахад онцгой анхаарах шаардлагатай юм.

Архангай аймгийн нутаг дэвсгэрт vйл ажиллагаа явуулж буй аялал жуулчлал, амралт сувиллын газрууд

Д/Д Аж ахуйн нэгж байгууллагын нэр Газрын хэмжээ /га/ Зориулалт Байршил Тайлбар

1 Их Тамир сум“Мат-Сафарис” ХХК
2 Аялал жуулчлал Тайхар чулууны зvvн урд талд2 Их тамир сум“Хєх нуур” ХХК 6 Аялал жуулчлал Тайхар чулууны зvvн урд талд
3 Хашаат сум 1 Аялал жуулчлал Бага номгонд
4 Цэнхэр сум“Жигvvр” ХХК 2 Аялал жуулчлал Алтан овоо багийн Халуун усны рашааны орчимд
5 Цэнхэр сум“Д.Ж.Л” ХХК 1,4 Аялал жуулчлал Алтан овоо багийн Халуун усны рашааны орчимд
6 Тариат сум“Цолмон трайвел” ХХК 6,0 Аялал жуулчлал Тэрхийн цагаан нуурын хойд талд /УТХГ/
7 Тариат сум Талын Монгол групп“Энигма” ХХК 1,5 Аялал жуулчлал Тэрхийн цагаан нуурын хойд талд /УТХГ/
8 Тариат сум“Эрд-Хул” ХХК 6,0 Аялал жуулчлал Сєртийн аманд/УТХГ/ Yйл ажиллагаа явуулаагvй
9 Тариат сум“Нэмэх трейд” ХХК 4,0 Аялал жуулчлал Их Мухарт/УТХГ/ Yйл ажиллагаа явуулаагvй
10 Тариат сум“Далай ван энд БЭТ” ХХК 4,0 Аялал жуулчлал Нуурын шанаанд /УТХГ/ Yйл ажиллагаа явуулаагvй
11 Тариат сум“Далай ван энд БЭТ” ХХК 1,0 Аялал жуулчлал /УТХГ/-т Yйл ажиллагаа явуулаагvй
12 Тариат сум“Тэрх Трейвел” ХХК 3,0 Аялал жуулчлал Жооройд/УТХГ/ Yйл ажиллагаа явуулаагvй
13 Тариат сум“Цагаан нуур Трейвэл” ХХК 4,0 Аялал жуулчлал Ар хад, Чулуутад/УТХГ/
14 Хотонт сум“Мон”ОСА” ХХК 1,2 Аялал жуулчлал Цагаан сvмийн рашааны орчимд/Цагаан хєндий/
15 Єгийнуур сум“Загасчин” ХХК 2,5 Аялал жуулчлал Нуурын зvvн талд
16 Агийнуур сум“Оюу Цоож” ХХК 3,0 Аялал жуулчлал Нуурын баруун хойд талд
17 Єгийнуур Иргэн Туяа 3,0 Аялал жуулчлал Нуурын хойд Талд
18 Єндєр-Улаан сум“Монгол алт” ХХК 2,0 Аялал жуулчлал Чулуут голын баруун талд тохойн оруулгад
19 Єндєр-Улаан сум“Хануй инж” ХХК 1,8 Аялал жуулчлал Чулуут голын гvvрний хойд талд
20 Єндєр-Улаан сум“Хархорин” ХХК 0,9 Аялал жуулчлал Чулуут голын зvvн талд Азарга баг
21 Эрдэнэбулган сум“Талын Монгол” групп 4,3 Аялал жуулчлал Булган уулын зvvн суганд

http://www.acic.edu.mn/node/784

Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн Даваажав Ганхуяг

Даваажав Ганхуяг

Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн
Төрсөн огноо:
1963 оны 12 сарын 14

Төрсөн газар:
Архангай аймгийн Цахир сум

Хүйс, Үндэс угсаа, гэр бүлийн байдал:
Эрэгтэй, халх, ам бүл 4

Төгссөн сургууль, мэргэжил:
1981 онд Архангай аймгийн Тариат сумын 10 жилийн дунд сургууль
1984 онд Улсын багшийн дээд сургуулийн Физикийн факультет
1985 онд Токио хотын Гадаад хэлний дээд сургууль
1989 онд Японы Киото хотын Политехникийн дээд сургууль Хими технологийн инженер мэргэжлээр
1990 онд Удирдлагын хөгжлийн институт тус тус төгссөн.

Ажилласан байдал:
1989-1991 онд *Говь* хувьцаат компанид технологич инженер
1991-1993 онд *Бридж* ХХКомпанид дэд захирал
1993-2004 онд *Бридж* группийн ерөнхийлөгч
2004 оноос Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн
2007-2008 онд УИХ-ын Эдийн засгийн байнгын хорооны дарга

Шагнал:
2003 онд Алтангадас одон
2006 онд Их Монгол Улс байгуулагдсаны 800 жилийн ойн хүндэт медаль
2008 онд Хөдөлмөрийн гавьяаны улаан тугийн одон

Гадаад хэл: япон, англи, орос

И-Мэйл: gankhuyag@parliament.mn

Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн Раднаасүмбэрэл Гончигдорж

Раднаасүмбэрэл Гончигдорж

Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн
Төрсөн огноо:
1953 оны 12 сарын 29

Төрсөн газар:
Архангай аймгийн Цахир сум

Хүйс, Үндэс угсаа, гэр бүлийн байдал:
Эрэгтэй, халх, ам бүл 5

Төгссөн сургууль, мэргэжил:
1970 онд Архангай аймгийн Тариат сумын 10 жилийн дунд сургууль
1975 онд Монгол Улсын Их Сургууль Математикч, математикийн багш мэргэжлээр тус тус төгссөн.

Эрдмийн зэрэг, цол: Удирдлагын академийн хүндэт профессор, ШУА-ийн гишүүн, Академич, Шинжлэх ухааны доктор, БНСУ-ын Инчоны их сургуулийн хүндэт доктор

Ажилласан байдал:
1975-1988 онд Монгол Улсын Их Сургуульд багш
1988-1990 онд Шинжлэх ухааны академийн Математикийн хүрээлэнгийн захирал
1990-1992 онд Монгол Улсын Дэд Ерөнхийлөгч, Улсын Бага Хурлын дарга
1990-1992 онд Улс төрийн талаар хэлмэгдэгсдийг цагаатгах ажлыг удирдан зохион байгуулах комиссын дарга
1992-2000 онд Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн
1992-2000 онд Монголын Социал Демократ намын дарга
1996-2000 онд Монгол Улсын Их Хурлын дарга
2003 оноос Алтангадас ассоциацийн ерөнхийлөгч
2004-2006 онд Ардчилсан намын дарга
2004 оноос Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн
2006-2007 онд УИХ-ын Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хорооны дарга

Шагнал:
1997 онд Хөдөлмөрийн гавьяаны улаан тугийн одон
1999 онд Боловсролын тэргүүний ажилтан
2001 онд Ардын хувьсгалын 80 жилийн ойн медаль
2006 онд Их Монгол Улс байгуулагдсаны 800 жилийн ойн хүндэт медаль
2006 онд Шинжлэх ухааны гавьяат зүтгэлтэн

Гадаад хэл: англи, орос, герман

И-Мэйл: gonchigdorj@parliament.mn

Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн Дэндэв Тэрбишдавга

Дэндэв Тэрбишдавга

Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн

Төрсөн огноо:
1955 оны 4 сарын 17

Төрсөн газар:
Архангай аймгийн Эрдэнэмандал сум

Хүйс, Үндэс угсаа, гэр бүлийн байдал:
Эрэгтэй, халх, ам бүл 4

Төгссөн сургууль, мэргэжил:
1974 онд Нийслэлийн 10 жилийн 12 дугаар дунд сургууль
1982 онд Германы Гумболдтын Их Сургууль Хүнсний инженер технологич мэргэжлээр тус тус төгссөн.

Ажилласан байдал:
1982-1983 онд Улаанбаатар мах консервийн комбинатад цехийн мастер
1983-1984 онд Улаанбаатар мах консервийн комбинатад үйлдвэрийн технологич
1984-1986 онд Улаанбаатар мах консервийн комбинатад ерөнхий технологич
1986-1988 онд Улаанбаатар мах консервийн комбинатад үйлдвэрийн дарга
1988-1990 онд Германы Чөлөөт Залуучуудын дээд сургуульд орчуулагч багш
1992-1994 онд Германы Бернау хотын захиргаанд ахлах мэргэжилтэн
1994-2000 онд *ТБД Андууд* ХХКомпаний ерөнхий захирал
2000-2002 онд Хүнс, хөдөө аж ахуйн дэд сайд
2002-2004 онд Монгол улсаас ХБНГУ-д суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт элчин сайд
2004 оноос Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн
2004-2007 онд Монгол Улсын Засгийн газрын гишүүн, Хүнс, хөдөө аж ахуйн сайд

Шагнал:
2006 онд Их Монгол Улс байгуулагдсаны 800 жилийн ойн хүндэт медаль
2006 онд Алтангадас одон

Гадаад хэл: орос, герман, англи

И-Мэйл: terbishdagva@parliament.mn

Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн Самбуу Ламбаа

Самбуу Ламбаа

Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн
Төрсөн огноо:
1950 оны 1 сарын 3

Төрсөн газар:
Архангай аймгийн Өндөр-Улаан сум

Хүйс, Үндэс угсаа, гэр бүлийн байдал:
Эрэгтэй, халх, ам бүл 4

Төгссөн сургууль, мэргэжил:
1966 онд Архангай аймгийн Ихтамир сумын 8 жилийн дунд сургууль
1968 онд Архангай аймгийн Цэцэрлэг хотын 10 жилийн дунд сургууль
1976 онд Монгол Улсын Их Сургууль Авто тээврийн инженер- эдийн засагч мэргэжлээр тус тус төгссөн.

Эрдмийн зэрэг, цол: Боловсролын шинжлэх ухааны академийн гишүүн, академич, БИС-ийн профессор, Эдийн засгийн ухааны доктор (Ph.D)

Ажилласан байдал:
1976-1980 онд Монгол Улсын Их Сургуульд Улс төрийн эдийн засгийн ухааны багш
1980-1982 онд Дээд, Тусгай дунд, Техник мэргэжлийн боловсролын улсын хороонд мэргэжилтэн
1982-1984 онд Ардын боловсролын яаманд мэргэжилтэн
1984-1987 онд ЗХУ-ын Эрхүү хотын их сургуулийн бэлтгэл факультетийн декан
1987-1988 онд Дээд боловсролын Улсын Хороонд мэргэжилтэн
1988-1990 онд Шинжлэх ухаан, Дээд боловсролын улсын хороонд мэргэжилтэн, хэлтсийн дарга
1990 онд Ардын боловсролын яаманд мэргэжилтэн
1990-1992 онд Ардын боловсролын яамны *Сургалт Импекс* компаний ерөнхий захирал
1992-1996 онд *Эрдэм* цогцолборын захирал
1996-2000 онд Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн
1998-1999 онд УИХ-ын Нийгмийн бодлогын байнгын хорооны дарга
2000-2003 онд Ардчилсан намын Нарийн бичгийн дарга
2003-2004 онд *Орон нутгийн удирдлагын хөгжил* сангийн захирал
2004 оноос Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн
2004-2006 онд УИХ-ын Нийгмийн бодлогын байнгын хорооны дарга
2006-2008 онд УИХ дахь Ардчилсан намын зөвлөлийн дэд дарга
2007-2008 онд УИХ-ын Мянганы хөгжлийн зорилт, ядуурлыг бууруулах асуудлын дэд хорооны дарга
2008 оноос Монгол Улсын Засгийн газрын гишүүн, Эрүүл мэндийн сайд

Шагнал:
1981 онд Ардын хувьсгалын 60 жилийн ойн хүндэт медаль
1988 онд Залуу үеийг халамжлан хүмүүжүүлэгч тэргүүний ажилтан
1991 онд Ардын хувьсгалын 70 жилийн ойн хүндэт медаль
1994 онд Ардын боловсролын тэргүүний ажилтан
1999 онд Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын тэргүүний ажилтан
2000 онд *Онц тээвэрчин* цол тэмдэг
2000 онд Засгийн газрын хүндэт өргөмжлөл
2001 онд Ардын хувьсгалын 80 жилийн ойн хүндэт медаль
2004 онд Шинжлэх ухааны тэргүүний ажилтан
2005 онд Эрүүлийг хамгаалахын тэргүүний ажилтан
2006 онд Их Монгол Улс байгуулагдсаны 800 жилийн ойн хүндэт медаль
2006 онд Монгол Улсын гавьяат багш

Гадаад хэл: англи, орос

И-Мэйл: lambaa@parliament.mn